بیزینس پلن چیست و چه کاربردی دارد؟
بیزینس پلن (Business Plan) یا همان «طرح تجاری»، یک استراتژی مکتوب به حساب می‌آید؛ در این استراتژی مکتوب، شما تمامی بخش‌های کسب و کار خود را مشخص می‌کنید و بر اساس آنها، استراتژی‌های دیگری را طرح می‌کنید تا به هدف نهایی خود – یعنی کسب سود از کسب و کار مورد نظرتان – برسید.
هر کسب و کاری دارای بخش‌های مختلفی می‌باشد، بخش‌هایی مانند:
سرمایه ورودی و سرمایه‌ای که از دست شما خارج می‌شود، نحوه‌ی بازاریابی و فروش، تعیین بازار هدف و…
که همه‌ی این موارد در یک بیزینس پلن باید نوشته شود و برای هر کدام از آنها باید استراتژی خاص خود را طرح و پیاده‌سازی نمود.
اگر مایل هستید یک کسب و کار راه‌اندازی کنید (فرقی نمی‌کند در چه حوزه‌ای!)، حتماً باید قبل از راه‌اندازی، یک بیزینس پلن برای کسب و کار خود آماده نمایید و بررسی کنید که:
آیا ایده کسب و کار شما نتیجه بخش خواهد بود یا نه؟
چه چالش‌هایی در پیش روی شما قرار دارد؟
چقدر زمان و هزینه برای به ثمر نشستن فعالیت اقتصادی خود نیاز دارید؟
تمامی این سؤال‌ها را باید در ذهن خود مطرح کنید و سپس به کمک بیزینس پلن به پاسخِ آنها برسید.
چرا باید برای کسب و کار اینترنتی خود بیزینس پلن طرح کنیم؟
برای کسب موفقیت در تجارت و کسب و کار خود، وجود یک بیزینس پلن و استفاده از آن بسیار حیاتی می‌باشد. داشتن یک بیزینس پلن به دو دلیل از اهمیتی حیاتی برخوردار است:
دلیل اول: داشتن یک بیزینس پلن یا همان طرح تجاری، پایه‌ای قوی برای بنا کردن کسب و کار خود بر روی آن می‌باشد؛ همچنین مانند یک نقشه‌ی راه عمل می‌کند و مسیر رسیدن به موفقیت را برای شما نمایان می‌سازد.
دلیل دوم: بسیاری از کسب و کارها، برای راه‌اندازی به «سرمایه‌گذاری» نیاز دارند و بسیاری از کارآفرینان این سرمایه‌ی اولیه برای ایجاد کسب و کار و عملی کردن ایده‌ی کارآفرینی را ندارند؛ فلذا باید یک سرمایه‌گذار جذب نمایند و مهم‌ترین ابزار برای جذب سرمایه‌گذاران، ارائه‌ی یک بیزینس پلن قوی است که به دقت بر روی آن کار شده باشد. بدون داشتن یک بیزینس پلن نمی‌توانید طرح و ایده‌ی کارآفرینی خود را به نحو احسن برای دیگران ارائه نمایید و جذب سرمایه‌ی خوبی هم نخواهید داشت.
مراحل طراحی بیزینس پلن برای کسب و کارهای اینترنتی
برای طرح و ایجاد یک بیزینس پلن، 9 مرحله وجود دارد که قصد داریم هر کدام از آنها را یک به یک مورد بررسی قرار بدهیم. این 9 مرحله عبارت‌اند از:
– کسب‌وکار خود را خلاصه کنید.
– تعریف کاملی از کسب‌وکارتان ارائه دهید.
– بازار هدف و رقبایتان را بشناسید.
– محصولات یا خدمات خود را به‌طور کامل شرح دهید.
– استراتژی بازاریابی و فروش خود را مشخص کنید.
– چارت مدیریتی کسب‌وکارتان را رسم نمایید.
– وضعیت مالی کسب‌وکارتان را بررسی و پیش‌بینی کنید.
– سرمایه‌گذاران را فراموش نکنید.
– ضمیمه‌نویسی کنید.
در ادامه، به تشریح هر یک از این مراحل 9 گانه در طراحی یک بیزینس پلن برای کسب و کارهای اینترنتی می‌پردازیم.
کسب و کار خود را خلاصه بیان کنید.
برای نوشتن یک بیزینس پلن کسب و کار اینترنتی در مرحله‌ی اول، شما باید به‌طور خلاصه ایده و طرح کسب و کار خود را توضیح بدهید و اهدافی که می‌خواهید به آنها برسید را معین نمایید.
در این مرحله، شما یک دید کلی از کسب و کار خود به‌دست می‌آورید و مشاهده خواهید کرد که به چه اهدافی قرار است برسید؟
و از چه روش‌هایی، رسیدن به آنها امکان‌پذیر است؟
به بیان دیگر، در این مرحله، شما مشکلاتی و نیازهایی که مشتریان خود دارند را مشخص کرده و همچنین راه حل خود را برای رفع مشکلات و نیازهای آنان ارائه می‌کنید.
تعریف کاملی از کسب و کارتان ارائه دهید.
مرحله‌ی بعدی برای نوشتن بیزینس پلن یک کسب و کار اینترنتی، تعریف کسب و کار و ایده‌ای که دارید از دید خودتان می‌باشد؛ برای این کار کافی است که در مورد تمامی قسمت‌های کسب و کاِر خود، ایده بدهید و صحبت کنید. در این مرحله، باید سؤالاتی مانند راه‌های پیشرفت کسب و کارم چیست؟
چه نوع مشتریانی قرار است بازار هدف من را تشکیل بدهند؟
محصولات یا خدمات من چه کمکی به آنها خواهد کرد؟
این قبیل سؤالات و پاسخ دادن به آنها موجب افزایش شناخت شما از راه پیش رو برای ایجاد کسب و کارتان می‌گردد و برای نوشتن طرح بیزینس پلن، بسیار ضروری می‌باشد.
بازار هدف و رقبایتان را بشناسید.
در مرحله‌ی سوم از نگارش طرح کسب و کار اینترنتی و پس از شناخت ماهیت کسب و کار خود، نوبت به آن می‌رسد تا جامعه‌ی هدف و رقبایی که در بازار دارید، را بشناسید.
برای شناخت جامعه‌ی هدف، باید به خوبی هویت محصول یا خدماتی که قرار است ارائه کنید را بشناسید و بدانید که این محصولات یا خدمات، چه نیازهایی را برطرف می‌نمایند و در نهایت مشخص کنید که کدام قشر از جامعه، دارای این نیازها هستند و مایل‌اند که آنها را بر طرف نمایند؛ به این ترتیب، بازار هدف شما مشخص می‌شود. در قسمت بعدیِ این مرحله، لازم است تا رقبایی که در بازار وجود دارند را شناسایی کرده و ببینید هر کدام از آنها محصولات یا خدمات را با چه ویژگی‌هایی ارائه می‌کنند؟ و چند درصد از بازار هدف را در دستان خود دارند؟
محصولات یا خدمات خود را به طور کامل شرح دهید.
در قسمت‌های قبلی، شما به‌صورت خلاصه محصولات یا خدمات خود را بیان کردید، اما الآن نوبت به آن رسیده که به‌صورت کامل محصولات یا خدمات خود را مورد بررسی قرار داده و تمامی جنبه‌های آنها را شرح دهید. برای اینکه این مرحله به‌درستی پیش برود، باید تصور کنید که تمام آینده‌ی شما به این محصول یا خدمت بستگی دارد و در حال حاضر دارید آن را به شخص دیگری معرفی می‌کنید؛ این امر موجب می‌شود تا تمامی قسمت‌های ریزی که شاید برای خودتان پنهان بود، آشکار شود و دید کامل‌تر و بهتری از نقاط قوت و ضعف محصول یا خدمات خود پیدا کنید.
استراتژی بازاریابی و فروش خود را مشخص نمایید.
برای گذر از مرحله‌ی پنجم، شما باید استراتژی‌های بازاریابی و فروش خود را مشخص کنید و توضیح دهید که چگونه می‌خواهید سهم خود از بازار رقابت را به‌دست بیاورید؟ برای پاسخ به این سؤال بهتر است بدانید که در کسب و کارهای اینترنتی، تکنیک‌ها و استراتژی‌های دیجیتال مارکتینگ (Digital Marketing)، یکی از مؤثرترین روش‌های بازاریابی و فروش می‌باشند و به دلیل هم‌جنس بودن با ماهیت کسب و کارِ شما (یعنی کسب و کار اینترنتی)، بسیار تأثیرگذارتر و سازگارتر از روش‌های سنتی بازاریابی هستند.
می‌دانیم که دیجیتال مارکتینگ یا همان بازاریابی اینترنتی دارای تکنیک‌ها و استراتژی‌های مختلفی مانند: تبلیغات کلیکی، تولید محتوا، سئو، تبلیغات بنری، بک‌لینک‌دهی، تبلیغات درون برنامه‌ای، تبلیغات ایمیلی و… می‌باشد؛ حال با توجه به اینکه چه نوع محصول یا خدمتی را قرار است به کاربران و مشتریانِ بازار هدفِ خود ارائه کنید، باید یک یا چند تکنیک از بازاریابی دیجیتال را برای نوشتن بیزینس پلن کسب و کارتان برگزینید.
نکته‌ی دیگری که در این قسمت باید به آن بپردازید، «هزینه‌ای است که قصد دارید برای تبلیغات و بازاریابی اینترنتی جهت فروش محصولات یا خدمات کسب و کارتان، پرداخت کنید». بودجه‌ای که برای بحث بازاریابی در نظر گرفته‌اید، فاکتور بسیار مهمی برای انتخاب روش‌ها و راه‌های بازاریابی می‌باشد، چرا که برخی از روش‌های تبلیغاتی در بازاریابی آنلاین یا بازاریابی سنتی، ممکن است با بودجه‌ای کمتر تأثیر بیشتری داشته باشند! درحالی‌که روش دیگری با همان میزان بودجه، تأثیرگذار نخواهد بود و نیازمند بودجه‌ی بیشتری برای اعمال تأثیرات خود می‌باشد.
چارت مدیریتی کسب و کارتان را رسم نمایید.
ششمین مرحله‌ای که باید برای ایجاد یک بیزینس پلن قوی برای کسب و کار اینترنتی خود انجام دهید، مشخص کردن تعداد نیروهایی که نیاز دارید، سمت‌های کاری آنها و سلسله مراتب مدیریتی می‌باشد؛ تا زمانی که چارت مدیریتی مناسبی برای کسب و کار خود ارائه نکنید، قادر به کنترل کسب و کار و هدایت آن به سمت پیشرفت نخواهید بود. توصیه می‌شود که برای ایجاد چارت مدیریتی، از بالا به پایین شروع کنید و ببینید که برای هر بخش به چه افرادی و با چه مهارت‌هایی نیاز دارید.
وضعیت مالی کسب و کارتان را بررسی و پیش بینی کنید.
یکی از مهم‌ترین مراحل و بخش‌هایی که باید به آن بپردازید، بررسی وضعیت مالیِ حالِ حاضر و پیش‌بینی آن برای آینده می‌باشد؛ اما یعنی چه؟ به‌عنوان مثال، برای ایجاد کسب و کار به سرمایه اولیه نیاز دارید و باید مشخص کنید که این سرمایه از کجا تأمین خواهد شد؟ پس از مشخص شدن مقدار سرمایه و کانالی که از آن تأمین شده است، باید برنامه‌ریزی کنید که این سرمایه در چه بخش‌هایی از کسب و کار و به چه میزان قرار است که هزینه شود؟ و در صورت هزینه کردن، چقدر تأثیر مثبتی روی کسب و کار شما خواهد گذاشت؟ در آخرین قسمت از این مرحله، باید پیش‌بینی کنید که نرخ بازگشت سرمایه‌ی شما (ROI) چقدر است؟ و به ازای هزینه‌هایی که برای راه‌اندازی و توسعه‌ی کسب و کار خود انجام می‌دهید، چه میزان سود خواهید کرد؟
برای اینکه موارد ذکرشده در بالا را به‌راحتی انجام دهید، یک راه خیلی ساده وجود دارد و آن هم این است که همه‌چیز را بنویسید! در قدم اول، کل سرمایه‌ی خود را بنویسید و سپس تمامی عنوان‌هایی که باید برای آنها هزینه کنید را هم نگارش کنید؛ در نهایت، جلوی هر عنوان مبلغ تخمینی مورد نظر خود را یادداشت نمایید تا هزینه‌های کلی برای شما مشخص شود. در مرحله‌ی بعد باید حساب کنید که به ازای فروش هر محصول یا خدمت، چقدر سود خواهید داشت؟ و این سودِ شما چقدر از هزینه‌های جاری را پوشش می‌دهد؟ شایان ذکر است که این تخمین را می‌توانید برای ماه‌های آینده و حتی برای سالی که در پیش رو دارید، محاسبه کنید.
نکته‌ی مهمی که در این مرحله باید به آن توجه کنید این است که صرفاً نباید درآمد و مخارج را در نظر بگیرید، بلکه باید بدهی‌ها، حقوق افراد، هزینه‌های حمل و نقل، تأمین منابع اولیه، فروش مستقیم، فروش غیرمستقیم و… را هم در نظر داشته باشید.
سرمایه گذاران را فراموش نکنید.
تأمین سرمایه فقط قدم اول در ارتباط با سرمایه‌گذاران است و آنها از شما انتظار دارند که در کمترین زمان ممکن، سرمایه اولیه را پس بگیرند و همچنین به سود برسند؛ پس شما باید در نوشتن بیزینس پلن خود این مورد را حتماً در نظر بگیرید و طرح خود را به گونه‌ای تنظیم نمایید که هم خودتان به سود برسید و هم سرمایه‌گذاران، سود خود را دریافت نمایند تا همکاری موفقیت‌آمیزی با آنها داشته باشید.
بهترین کاری که برای جذب سرمایه‌گذاران و جلب رضایت آنها می‌توانید انجام دهید، این است که در بیزینس پلن کسب و کار اینترنتی خود، حتماً مشخص کنید که پس از چه بازه‌ی زمانی، سرمایه‌گذاران شاهد کسب سود خواهند بود؟
ضمیمه نویسی کنید.
برای اینکه بیزینس پلن کامل‌تر و حرفه‌ای‌تری داشته باشید، توصیه می‌کنیم که هرگونه اطلاعاتی که در دست دارید (به‌صورت خام یا پردازش‌شده) به عنوان ضمیمه به بیزینس پلن خود اضافه کنید؛ اطلاعاتی مانند: تحقیقاتی که انجام شده، نمودارهایی که استفاده کرده‌اید و اطلاعات دیگری که با کسب و کار شما مرتبط می‌باشد.
سخن پایانی
بیزینس پلن یا طرح تجاری مانند نقشه‌ی ساختمانی است که قبل از شروع به راه‌اندازی یک کسب و کار (چه اینترنتی و چه غیر اینترنتی)، باید تهیه شود؛ شما با ایجاد بیزینس پلن، هم خودتان دید کاملی از ایده‌ی کارآفرینی خود پیدا می‌کنید و هم می‌توانید آن را بهتر و کامل‌تر برای دیگران ارائه کنید تا هم سرمایه جذب شود و هم اینکه فروش بیشتری داشته باشید؛ اما مهم‌ترین مزیت بیزینس پلن، نمایان شدن راه رسیدن به موفقیت و توسعه‌ی کسب و کارتان است، مخصوصاً برای کسب و کارهای اینترنتی! کسب و کارهای اینترنتی به دلیل تعداد زیاد رقبا و همچنین انواع مختلفی که دارند، کار توسعه و پیشرفت را برای کارآفرینان و صاحبان آنها سخت می‌کنند و به همین دلیل داشتن یک نقشه‌ی راه (مانند بیزینس پلن) کمک شایانی به شما و کسب و کارتان خواهد کرد.
